Τι είναι και γιατί γίνεται η προεγχειρητική αξιολόγηση.
Βασικός παράγοντας επιτυχίας κάθε εγχείρησης είναι να γνωρίζει ο θεράπων γιατρός αν ο ασθενής του εμφανίζει προβλήματα υγείας, πέρα από αυτό για το οποίο πρέπει να χειρουργηθεί. Αυτό είναι χρήσιμο, γιατί αφενός με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορούν να διορθωθούν ( αν χρειάζεται) πριν από την επέμβαση και αφετέρου επιτρέπει στον αναισθησιολόγο που θα χορηγήσει την αναισθησία να λάβει τις κατάλληλες προφυλάξεις, ώστε η εγχείρηση να εξελιχθεί ομαλά. Για παράδειγμα: μία ασθενής που πρόκειται να υποβληθεί σε εγχείρηση στο στήθος της και παράλληλα πάσχει από υπέρταση. Αν αυτό δεν είναι γνωστό στους θεράποντες γιατρούς και ο στιγμιαίος έλεγχος της πίεσης πριν το χειρουργείο δεν δείξει παθολογικά ευρήματα, είναι πιθανό στο χειρουργείο με την εισαγωγή στην νάρκωση να αυξομειωθεί απότομα η αρτηριακή πίεση και αυτό μπορεί να προκαλέσει, με τη σειρά του, σοβαρότερες βλάβες στην υγεία όπως π.χ. την εκδήλωση ενός εγκεφαλικού επεισοδίου.
Επομένως, η προεγχειρητική αξιολόγηση περιλαμβάνει την διερεύνηση του ιστορικού υγείας και της φυσικής κατάστασης του ασθενούς, με στόχο την καταλληλότερη προετοιμασία του και την ασφαλέστερη διεξαγωγή της επέμβασης.
Επομένως, η προεγχειρητική αξιολόγηση περιλαμβάνει την διερεύνηση του ιστορικού υγείας και της φυσικής κατάστασης του ασθενούς, με στόχο την καταλληλότερη προετοιμασία του και την ασφαλέστερη διεξαγωγή της επέμβασης.
Ποιός κάνει την προεγχειρητική αξιολόγηση.
Ο θεράπων χειρουργός και ο αναισθησιολόγος ( εφόσον για την επέμβαση είναι αναγκαία η χορήγηση γενικής ή περιοχικής αναισθησίας ή σε κάθε περίπτωση που είναι απαραίτητη η παρουσία του δεύτερου κατά την επέμβαση).
Ο θεράπων χειρουργός , που θα διαγνώσει την πάθηση για την οποία χρειάζεται χειρουργική επέμβαση, οφείλει πριν χορηγήσει εισιτήριο για την μονάδα ημερήσιας νοσηλείας να ελέγξει αν ο ασθενής πληροί τα κριτήρια γι΄ αυτού του είδους τη νοσηλεία. ( δες σελ. " κατάλληλοι ασθενείς").
Ο αναισθησιολόγος, όμως, είναι αυτός που θα αξιολογήσει πιο αναλυτικά και με στοχευμένη επιμέλεια την κατάσταση υγείας του ασθενούς πριν από την επέμβαση, όταν πρόκειται να χορηγηθεί γενική ή περιοχική αναισθησία ή άλλης μορφής καταστολή των αισθήσεων που απαιτεί την παρουσία του εξειδικευμένου αυτού γιατρού.
Συχνά στην αξιολόγηση των ασθενών εμπλέκονται και άλλοι γιατροί, από άλλες ειδικότητες, όπως ο πνευμονολόγος ή ο καρδιολόγος ή ο ενδοκρινολόγος, με αποστολή να διερευνήσουν κάποιο πρόβλημα υγείας του ασθενούς που άπτεται της ειδικότητας τους. Τέλος, εφόσον κατά κανόνα για να εκτιμηθεί η κατάσταση υγείας των ασθενών χρειάζεται να υπάρχουν κάποιες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις ( π.χ. ακτινογραφία θώρακος), στην προεγχειρητική αξιολόγηση συμμετέχουν οι εργαστηριακοί γιατροί και οι ακτινολόγοι.
Γενικά, θα πρέπει όλοι να γνωρίζουν ότι η σύγχρονη και ασφαλής ιατρική πρακτική απαιτεί τη σωστή συνεργασία ομάδας εξειδικευμένων γιατρών και άλλων επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων. Σε κάθε, όμως, περίπτωση την τελική ευθύνη έχουν ο θεράπων χειρουργός και ο αναισθησιολόγος
Ο θεράπων χειρουργός , που θα διαγνώσει την πάθηση για την οποία χρειάζεται χειρουργική επέμβαση, οφείλει πριν χορηγήσει εισιτήριο για την μονάδα ημερήσιας νοσηλείας να ελέγξει αν ο ασθενής πληροί τα κριτήρια γι΄ αυτού του είδους τη νοσηλεία. ( δες σελ. " κατάλληλοι ασθενείς").
Ο αναισθησιολόγος, όμως, είναι αυτός που θα αξιολογήσει πιο αναλυτικά και με στοχευμένη επιμέλεια την κατάσταση υγείας του ασθενούς πριν από την επέμβαση, όταν πρόκειται να χορηγηθεί γενική ή περιοχική αναισθησία ή άλλης μορφής καταστολή των αισθήσεων που απαιτεί την παρουσία του εξειδικευμένου αυτού γιατρού.
Συχνά στην αξιολόγηση των ασθενών εμπλέκονται και άλλοι γιατροί, από άλλες ειδικότητες, όπως ο πνευμονολόγος ή ο καρδιολόγος ή ο ενδοκρινολόγος, με αποστολή να διερευνήσουν κάποιο πρόβλημα υγείας του ασθενούς που άπτεται της ειδικότητας τους. Τέλος, εφόσον κατά κανόνα για να εκτιμηθεί η κατάσταση υγείας των ασθενών χρειάζεται να υπάρχουν κάποιες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις ( π.χ. ακτινογραφία θώρακος), στην προεγχειρητική αξιολόγηση συμμετέχουν οι εργαστηριακοί γιατροί και οι ακτινολόγοι.
Γενικά, θα πρέπει όλοι να γνωρίζουν ότι η σύγχρονη και ασφαλής ιατρική πρακτική απαιτεί τη σωστή συνεργασία ομάδας εξειδικευμένων γιατρών και άλλων επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων. Σε κάθε, όμως, περίπτωση την τελική ευθύνη έχουν ο θεράπων χειρουργός και ο αναισθησιολόγος
Πως γίνεται η προεγχειρητική αξιολόγηση;
Μία πλήρης προεγχειρητική αξιολόγηση ασθενούς περιλαμβάνει :τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση, τη συμβουλευτική εξέταση ( αν χρειάζεται) και τον εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο.
Με τον όρο ιστορικό εννοούμε την εξιστόρηση από την πλευρά του ασθενούς από την μια όλων των προβλημάτων υγείας που είχε εμφανίσει στο παρελθόν και από την άλλη των συμπτωμάτων και των προβλημάτων που τον οδήγησαν να ζητήσει τη συμβουλή και βοήθεια του χειρουργού.
Συνήθως, κατά την ιατρική εξέταση, το ιστορικό ξεδιπλώνεται μέσα από τις ερωτήσεις που υποβάλει ο γιατρός στον ασθενή. Στις μονάδες ημερήσιας νοσηλείας χρησιμοποιούνται ευρέως και οι έντυπες ερωτήσεις, το γραπτό ιστορικό. Πρόκειται κατά κανόνα για ένα ειδικό ερωτηματολόγιο, στο οποίο ο ασθενής πρέπει να σημειώσει τις απαντήσεις του στα ερωτήματα που υπάρχουν .
Το ιστορικό τυπικά χωρίζεται σε τρία μέρη: εκείνο που αφορά τις παθήσεις που εμφάνισαν μέλη της οικογένειας του ασθενούς (οικογενειακό ιστορικό), και σκοπεύει να εντοπίσει κληρονομικές ή οικογενειακές επιβαρύνσεις. Το δεύτερο είναι το ατομικό ιστορικό και αφορά το ποιες παθήσεις έχει περάσει ή έχει αυτή την χρονική περίοδο ο ασθενής ( συνοδοί νόσοι). Επίσης περιλαμβάνει στοιχεία για την ηλικία, το βάρος, το ύψος και τις συνήθειες ζωής ( π.χ. κάπνισμα, άσκηση, κανάλωση οινοπνευματωδών ποτών κ.λ.π.). Τέλος, υπάρχει και η πλήρης αναφορά των προβλημάτων που παρουσιάζει σήμερα και τα οποία οδήγησαν τον ασθενή να ζητήσει βοήθεια από τον χειρουργό ( παρούσα νόσος)
Είναι σημαντικό ο ασθενής να είναι ειλικρινής στις απαντήσεις του. Δεν πρέπει να κρύβει κάτι, πρώτον γιατί έτσι θέτει την υγεία του σε κίνδυνο και δεύτερο γιατί οι γιατροί δεσμεύονται να τηρούν το ιατρικό απόρρητο και έτσι ό,τι λεχθεί μένει μεταξύ γιατρού και ασθενούς.
Με τον όρο ιστορικό εννοούμε την εξιστόρηση από την πλευρά του ασθενούς από την μια όλων των προβλημάτων υγείας που είχε εμφανίσει στο παρελθόν και από την άλλη των συμπτωμάτων και των προβλημάτων που τον οδήγησαν να ζητήσει τη συμβουλή και βοήθεια του χειρουργού.
Συνήθως, κατά την ιατρική εξέταση, το ιστορικό ξεδιπλώνεται μέσα από τις ερωτήσεις που υποβάλει ο γιατρός στον ασθενή. Στις μονάδες ημερήσιας νοσηλείας χρησιμοποιούνται ευρέως και οι έντυπες ερωτήσεις, το γραπτό ιστορικό. Πρόκειται κατά κανόνα για ένα ειδικό ερωτηματολόγιο, στο οποίο ο ασθενής πρέπει να σημειώσει τις απαντήσεις του στα ερωτήματα που υπάρχουν .
Το ιστορικό τυπικά χωρίζεται σε τρία μέρη: εκείνο που αφορά τις παθήσεις που εμφάνισαν μέλη της οικογένειας του ασθενούς (οικογενειακό ιστορικό), και σκοπεύει να εντοπίσει κληρονομικές ή οικογενειακές επιβαρύνσεις. Το δεύτερο είναι το ατομικό ιστορικό και αφορά το ποιες παθήσεις έχει περάσει ή έχει αυτή την χρονική περίοδο ο ασθενής ( συνοδοί νόσοι). Επίσης περιλαμβάνει στοιχεία για την ηλικία, το βάρος, το ύψος και τις συνήθειες ζωής ( π.χ. κάπνισμα, άσκηση, κανάλωση οινοπνευματωδών ποτών κ.λ.π.). Τέλος, υπάρχει και η πλήρης αναφορά των προβλημάτων που παρουσιάζει σήμερα και τα οποία οδήγησαν τον ασθενή να ζητήσει βοήθεια από τον χειρουργό ( παρούσα νόσος)
Είναι σημαντικό ο ασθενής να είναι ειλικρινής στις απαντήσεις του. Δεν πρέπει να κρύβει κάτι, πρώτον γιατί έτσι θέτει την υγεία του σε κίνδυνο και δεύτερο γιατί οι γιατροί δεσμεύονται να τηρούν το ιατρικό απόρρητο και έτσι ό,τι λεχθεί μένει μεταξύ γιατρού και ασθενούς.
Το έντυπο ερωτηματολόγιο.
Για να γίνει κατανοητή η δομή του ερωτηματολογίου, παρουσιάζουμε πιο κάτω το σχετικό ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιείται στην μονάδα ημερήσιας νοσηλείας του νοσοκομείου « Ο Άγιος Σάββας». Το ερωτηματολόγιο έχει στηριχθεί σε ανάλογα που χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο.
Επαναλαμβάνεται η επισήμανση πως οι ασθενείς πρέπει να είναι ειλικρινείς στις απαντήσεις τους και αν κάποιο πρόβλημα υγείας ή συνήθεια ζωής δεν αναγράφεται στο ερωτηματολόγιο, να την γράψετε ή να την αναφέρετε στο γιατρό σας με δική σας πρωτοβουλία. |
Η κλινική εξέταση
Η κλινική εξέταση αφορά τον έλεγχο του σώματος ( αλλά και της ψυχικής κατάστασης) από τους εμπλεκόμενους γιατρούς. Η γενική κατάσταση, η ακρόαση των πνευμόνων και της καρδιάς, η μέτρηση της πίεσης και ο έλεγχος για άλλα σημάδια που δείχνουν την ύπαρξη κάποιας πάθησης ( όπως π.χ. αν υπάρχει πρήξιμο στα κάτω άκρα, αν η όψη δείχνει την ύπαρξη αναιμίας κ.λ.π.) γίνονται στις κατ' ιδίαν συναντήσεις τω ασθενών με τους γιατρούς τους. Ανάλογα με την ειδικότητα του γιατρού, εστιάζεται και το ενδιαφέρον κατά την κλινική εξέταση.
Οι αξιολογήσεις του χειρούργου και σε περίπτωση που χορηγηθεί αναισθησία, του αναισθησιολόγου, αποτελούν τις πλέον υπεύθυνες σ' ότι αφορά τη διεξαγωγή ή όχι μίας επέμβασης. |
Ποιες παρακλινικές εξετάσεις πρέπει να γίνουν
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Σε πολλές χώρες ο προεγχειρητικός έλεγχος περιλαμβάνει πολλές εξετάσεις, ενώ σε άλλες λίγες. Και οι δύο πρακτικές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Οι υπέρμαχοι των πολλών εξετάσεων υποστηρίζουν ότι έτσι καλύπτονται πλήρως οι ασθενείς, αφού δεν μπορεί να ξεφύγει εύκολα κάποιο υπολανθάνων πρόβλημα υγείας που κάποιοι ασθενείς έχουν. Οι αντίθετοι με τις πολλές εξετάσεις υποστηρίζουν πως αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο ή διαφορετικά διατυπωμένο θα ταλαιπωρηθούν πολλοί για να κερδίσουν κάτι ( που στην πραγματικότητα) δεν είναι τόσο σημαντικό. Τον περιορισμό των εξετάσεων στις στοιχειώδεις ενισχύει η τάση των τελευταίων ετών για οικονομία στα έξοδα του τομέα υγείας. Έτσι είναι σύνηθες π.χ. να υποβάλλονται σε ηλεκτροκαρδιογράφημα άτομα από 40 ετών και πάνω, ενώ ακόμα και η γενική αίματος δεν απαιτείται πολλές φορές.
Μία ενδιάμεση λύση είναι να γίνεται καλή κλινική εξέταση και ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς και το ιστορικό του να διευρύνεται ή να συρρικνώνεται ο αριθμός των απαραίτητων εξετάσεων.
Με βάση την εμπειρία της μονάδας ημερήσιας νοσηλείας του Αγίου Σάββα, δεν ήταν λίγες οι φορές που στον προεγχειρητικό έλεγχο διαπιστώθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξη κάποιου προβλήματος υγείας, που είχε ως επακόλουθο την βραχύχρονη αναβολή μέχρι να μελετηθεί και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Ως εξετάσεις ρουτίνας προτείνονται, με βάση τη δική μας εμπειρία, οι εξής:
Μία ενδιάμεση λύση είναι να γίνεται καλή κλινική εξέταση και ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς και το ιστορικό του να διευρύνεται ή να συρρικνώνεται ο αριθμός των απαραίτητων εξετάσεων.
Με βάση την εμπειρία της μονάδας ημερήσιας νοσηλείας του Αγίου Σάββα, δεν ήταν λίγες οι φορές που στον προεγχειρητικό έλεγχο διαπιστώθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξη κάποιου προβλήματος υγείας, που είχε ως επακόλουθο την βραχύχρονη αναβολή μέχρι να μελετηθεί και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Ως εξετάσεις ρουτίνας προτείνονται, με βάση τη δική μας εμπειρία, οι εξής:
- Γενική αίματος - Ομάδα αίματος
- Έλεγχος πηκτικότητας και για ηπατίτιδα
- Βιοχημικός έλεγχος ( ουρία, κρεατινίνη, σάκχαρο, ηπατικά ένζυμα, ηλεκτρολύτες )
- Γενική ούρων
- Ακτινογραφία Θώρακα
- ΗΚΓ
- Σε περιπτώσεις παθήσεων θυρεοειδούς = έλεγχος των ορμονών
- Σε περιπτώσεις άλλων ασθενειών : ειδικός για την κάθε μία έλεγχος.
Πότε γίνεται η προεγχειρητική αξιολόγηση;
Η προεγχειρητική αξιολόγηση γίνεται συνήθως μία ημέρα πριν από το χειρουργείο. Σε έκτακτες περιπτώσεις μπορεί να γίνει 2-3 ημέρες πιο πριν.
Ανάλογα της ηλικίας, της βαρύτητας της επέμβασης και εφόσον έχουν τηρηθει οι αυστηρές προδιαγραφές που διέπουν τον τρόπο λειτουργίας των μονάδων ημερήσιας νοσηλείας μπορεί η προεγχειρητική αξιολόγηση να γίνει την ίδια ημέρα με το χειρουργείο.
Την παραπάνω πρακτική βοηθούν η καλή καταγραφή του ιστορικού στο έντυπο ερωτηματολόγιο, η πρώτη αξιολόγηση του από εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια, η καλή ιατρική εκτίμηση του χειρουργού, οι φυσιολογικές εξετάσεις των ασθενών και η τήρηση των αυστηρών προδιαγραφών της ημερήσιας νοσηλείας.
Πάντως η πλειοψηφία των αναισθησιολόγων εκτιμά ότι η προεγχειρητική αξιολόγηση είναι σωστότερο να γίνεται την παραμονή του χειρουργείου.
Ανάλογα της ηλικίας, της βαρύτητας της επέμβασης και εφόσον έχουν τηρηθει οι αυστηρές προδιαγραφές που διέπουν τον τρόπο λειτουργίας των μονάδων ημερήσιας νοσηλείας μπορεί η προεγχειρητική αξιολόγηση να γίνει την ίδια ημέρα με το χειρουργείο.
Την παραπάνω πρακτική βοηθούν η καλή καταγραφή του ιστορικού στο έντυπο ερωτηματολόγιο, η πρώτη αξιολόγηση του από εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια, η καλή ιατρική εκτίμηση του χειρουργού, οι φυσιολογικές εξετάσεις των ασθενών και η τήρηση των αυστηρών προδιαγραφών της ημερήσιας νοσηλείας.
Πάντως η πλειοψηφία των αναισθησιολόγων εκτιμά ότι η προεγχειρητική αξιολόγηση είναι σωστότερο να γίνεται την παραμονή του χειρουργείου.